Archivo de Mayo, 2010

A Volta a Galicia: 32/ Aguete, O Seixo, Mogor

Lunes, 31 de Mayo, 2010

Mogor

Sentamos con Pedro Rivas no tendido do 5. O historiador pregúntalle:

_¿Que pasou nesta praza o 11 de agosto de 1957, en plenas festas da Peregrina?

_Acórdome perfectamente. Formaban a terna Luis Miguel Dominguín, Antoñete e Solanito. Os touros eran de Palha. Luis Miguel estivo ben coa muleta no primeiro da tarde. Antoñete…

_Non, home, non. Refírome ao que che pasou a ti.

_¿A min? Non sei.

_¡Ese día caeuche un touro bravo enriba que case te esmaga… ¿e non o lembras?

_¡Ah! ¡Era iso! Si, eu facía a crónica da corrida. Un Palha de cincocentos quilos saltou sobre a barreira e alí quedamos encaixados os dous. Manqueime o lombo, pero non ten importancia. Xa se sabe que o xornalismo é unha profesión perigosa.

_De acordo, pero o teu é coma se retransmites Legrá contra Folledo, ¡e recibes dos dous!

_¡Cousas do oficio!

Deixamos a Rivas no seu despacho da praza e collemos o auto pra ver os petroglifos de Mogor. De lonxe, que logo di a policía que somos nós os que pintamos neles pra sacarlles mellor as fotos.

_Outros prenden fogueiras pra iluminalos _ comenta o cámara Secundino sen deixar o volante.

_¿Quen sería esa mala besta?

_Un dunha televisión soviética _ solto eu, por non dar pistas.

No Seixo preguntamos por Gonzalo, o sobriño de Manuel Outeda; ou sexa, de John Balan, o tocaportas. Din que está na casa da praciña que hoxe leva o nome de Balan. Xa diante da porta, pregunta a Sabela:

_¿Haberá que petarlle coa música de A morte tiña un prezo, ou chegará con darlle dúas veces, como en calquera outro sitio?

Non fixo falta, porque daquela se abre esa porta de madeira que tantas veces tocou John, e aparece Gonzalo, cun sorriso de orella a orella.

 

 

 

 

 

Balan con Balan

A volta a Galicia: 31/ En Nostramo Lourido 0

Domingo, 30 de Mayo, 2010

A praza, nunha fermosa fotografía de Benito Juncal

Nalgúns lugares o enderezo da praza de touros de Pontevedra aparece como que é na rúa Nostramo Lourido número 0, que digo eu que será porque é redonda, pois non coñezo ningunha outra cousa que estea no número cero de ningunha rúa. Claro que eu tampouco son tan viaxado como foi o propio Nostramo Lourido, un personaxe dos mares creado polo escritor, mariño e navegador de globos aerostáticos Julio Guillén Tato, de quen escribe bastante Amancio Landín Carrasco, por coincidir ambos no Museo Naval de Madrid, cando o Julio era o seu director e Landín andaba detrás de documentación pontevedresa.

Eu, modestia aparte, non coñecín nin a Guillén, nin moito menos a Nostramo Lourido, quen por certo ten unhas aventuras macanudas. Pero si viaxei cos Landín a América e por alí fixemos algunha que outra falcatruada, anos antes de que chegara Chávez e puxera todo perdido. Bo, en realidade, perdido xa o estaba dabondo.

Vén todo isto a conto de dicir que chegamos a Nostramo Lourido cando xa pisaba o albeiro o xerente da praza, Pedro Antonio Rivas, co que nos fundimos nunha aperta desas que se dan os toureiros nas alternativas.

_¡Canto tempo, maestro!

_Si, é certo. Aínda gobernaba Pujol na Generalitat.

A praza de Pontevedra é coma un viñedo de Albariño á redonda. Sabe a Galicia, a viño e a touros por partes iguais. Di Pedro Rivas que desde que a cubriron con ese peche estratosférico que semella o Panteón de Agripa en Roma, non choveu nin unha tarde de corrida. Razón de máis pra xustificar a obra.

_José Tomás, Julio Aparicio… este ano vas ter problemas para facer os carteis.

_En Pontevedra estarán os mellores en activo. Os mediáticos e os académicos. Non o dubides.

_¡Mentres non me chames a min…!

A Volta a Galicia: 30/ Becket de Caldas

Sábado, 29 de Mayo, 2010

Santo Tomás Becket, en plan rei de bastos

De novo por terras pontevedresas, o equipo cae de chope sobre Caldas de Reis. Os científicos falan da próxima visita e eu entendo que imos ver a casa do autor de “volverán las oscuras golondrinas”, pero logo xa me aclaran que non é Gustavo Adolfo, senón Tomás, e que non é Bécquer, senón Becket, que aínda que sexa parecido, non é o mesmo.

A parroquia do santo Tomás Becket é a única de Galicia que está dedicada a este santo inglés, arcebispo de Canterbury e víctima dunha conxura de catro cortesáns do rei Enrique II que lle dan matarile dentro da súa propia catedral.

O párroco, Juan Carlos García Barral, está encantado de que o santo interese aos científicos e préstase como cicerone da igrexa.

_¿E certo que Tomás Becket estivo en Caldas unha noite cando facía o camiño de Santiago desde Portugal? _ interroga a don Juan Carlos un dos científicos máis novos do grupo.

Antes de que fale o crego, interveño eu pra quitarlle ferro á pregunta:

_Desculpe ao rapaz, pero é que a mocidade quere saber as cousas de súpeto; chegar e encher. Non se dá de conta que iso do Becket hai que investigalo paseniño ata averiguar se é Becket, ou é Beckham.

_Non _ di o abade _, a min paréceme moi ben que a xente queira saber as cousas. O malo é cando non hai seguridade pra contestar.

_O que si é certo _ di o historiador _, é que hai seis séculos o escritor Geoffrey Chaucer pon en boca dos peregrinos de Becket os seus contos eróticos de Canterbury. E o Camiño de Santiago aínda non os ten.

_Non os terá escritos, pero feitos… perda vostede coidado que os peregrinos de Compostela son tan rebuldeiros coma os de Canterbury, ¡ou máis! _ esaxerei para pechar as comparanzas.

A igrexa de Caldas, collida de perfil

A Volta a Galicia: 29/ Perda en Láncara

Sábado, 29 de Mayo, 2010

Alfonso Cela Vieito, Celita

Nun xardín de Láncara achantaron dous bustos do toureiro Celita e máis de Ramón Piñeiro. Supoño que haberá algunha mensaxe agochada nesta estraña veciñanza. Se cadra foi porque Celita soubo termar dos bichos sen saír en padiola, e o Piñeiro daba pases de peito na mesa camilla; ou sexa, na mesa padiola.

_¿Sabedes cal foi o brinde de Celita na súa alternativa? _ dixo o historiador, créndose moi listo.

_Pois sí _ falo eu _. Dixo: “¡Polo público garimoso que me fai matador de touros, por Sarria e por Galicia!”

_¡Sorpréndeme, Pelúdez!

_Non ten por que. Teña en conta que eu pasei media vida coas vacas, e de cornos entendo o que non está nos escritos.

En vinganza por chafarlle o conto, o historiador pasa lista a todos os que asistiron á corrida: “Alí estaban Zutano e Fulano… alí estaba o escritor Prosper-Henri Devos, o das Cartas; alí estaba…

_¡Pare o carro! Que pra cando chegue aos tendidos do 5 xa nos ten durmidos a todos.

Deixamos as terras de Láncara cun sol que coce as patacas. Eu quitárame o casaco de pana que levo normalmente e deixárana pendurada do valado de madeira que pecha as esculturas. Coa calor que viña non a botei en falta, pero logo de catro horas de camiñar por Castroverde; de Monte a Bolaño; de Pena a Recesende; de Pereiramá a Miranda… ¡decateime da perda do saco!

_¡Pola Virxe de Cellán de Calvos, que goberna nos partos! ¿E non deixei a chaqueta en Láncara, con todos os carnés, o diñeiro, as chaves…? ¡Todo! Agás a dentadura postiza que a levo pegada.

Miguel colle o coche e nuns minutos aparece coa chaqueta na man e un sorriso nos beizos.

_Aquí ten. Comprobe se lle falta algo.

_Non é necesario. Eu sempre levo os cartos no pantalón. Pero se o digo… ¡ao mellor non a vas buscar, lampantín!

_¡Pelúdez…!

A Volta a Galicia: 28/ Na Sarria de don Matías

Sábado, 29 de Mayo, 2010

A publicidade máis representativa de don Matías

Na publicidade que facía Matías López dos seus chiculates víanse dúas parellas de home e muller. Os primeiros estaban máis esfameados e fracos cun fungueiro de carro vello. Os outros, eran máis ben gordechos.

Matías López prometía carnes e graxas a cambio dunha boa e continua chocolatada. ¡Como cambian os tempos! Hoxe todas as lambetadas prometen xusto o contrario, que se as tomas, vas quedar coma o pao dunha basoira. Matías López non vendería hoxe nin dúas onzas.

Entramos en Sarria polo convento e co pensamento posto no inesquecible Víctor Villarabid. Un bico, Rocío. Logo baixamos ata o Concello onde andaban a celebrar oposicións pra unhas prazas de conxelados, rebaixados, ou coma chamen agora aos funcionarios. O tribunal tíñase constituído na sala onde están os retratos dos señores de Casa López, e como queira que os científicos foran alí pra tirarlles unhas fotos, terían que agardar ao remate máis de tres horas.

Ninguén se move por medo á autoridade tribunalicia, ata que a secretaria do señor alcalde _ que ben merece que non a conxelen _, entra na sala do Tribunal e di:

_Perdón, pero veñen recoller estes cadros para levalos ao Prado.

Arrampla con eles e sae dalí coma se tal cousa. Logo imos ao despacho do alcalde, don Claudio Garrido, que se atopaba de xestións en Lugo, e alí os científicos despregan os seus aparatos. No bo sentido, claro.

Nesas aparece pola porta a concelleira Violeta Bernardo. Saudámonos con dous bicos nas meixelas. Os meus máis fortes cos dos outros por unha amizade de anos.

_Oes, Violeta _ dígolle eu, retranqueiro_. A ver se adiviñas por que nace en Sarria un grandismo chiculateiro.

_Non sei _ contesta ela _. Se cadra porque os sarriáns son xente moi doce.

_¡Aí o tes, Hernán Cortés!

Matías López, fóra da sala

A Volta a Galicia: 27/ De Narón a Xapón

Miércoles, 26 de Mayo, 2010

A publicidade do mago

Tiñamos cita no cemiterio de Narón co Óscar Gayoso e coa súa muller. Iamos visitar a tumba do querido amigo Rodríguez Saa, o máxico conde de Waldemar. E aló que fomos despois de parar un intre en Portomarín pra devolver as chaves do mosteiro de Loio que tiña na casa unha das Sabelas desde hai cinco ou seis anos.

Era un chiste. Foi o caso que o historiador dixo que nos seus tempos, aquelas ruínas foran un importante mosteiro dúplice. Oído isto, alguén pensou que aos monxes lles quedaría hoxe algún que outro duplex. E foi pedir as chaves.

Aínda hoxe se escoita na bisbarra o conto das chaves de Loio.

En Narón diriximos unha oración polo conde, que Deus teña na súa gloria; así coma a todos os que alí había, e a todos os que non.

Óscar é parente do mago e na súa lembranza bautiza o establecemento que ten no Camiño de Santiago, ao seu paso por Eirexe de Ligonde. Tamén chama “Conde de Waldemar” a un concurso que organiza cada ano por ver quen fai os mellores anzós e quen pesca máis troitas sen morte, é dicir, sen morte dos peixes, nin dos pescadores.

Os Gayoso gardan o arquivo persoal do mago; carteis, fotos, cartas _ das de mandar e das de xogar _, facturas, libretas, anotacións… Non é que lle chegue pra encher unha Fundación Cela, pero aínda son papeis.

Unha das fotografías é a famosa da historia do fusilamento. Vexan. Cando actúa en Xapón, os nipóns están en plena guerra cos chineses. Nun dos seus números, Waldemar aparece cun disfraz de Fu-Man-Chú; e fora por iso, ou polo que fora, uns soldados veñen prendelo pra pasalo polas armas. Xa que uns días antes actúa pró emperador, tiña unha fotografía dándolle a man. Tira dela na carteira e dilles:

_¿Mandouvos vir o meu amigo, o emperador do Xapón?

 

O conde saúda ao emperador

A Volta a Galicia: 26/ En Bustelo de Fisteos

Miércoles, 26 de Mayo, 2010

A entrada a Bustelo

Nas “Historias que ninguén cre”, Fole di que antes de chegar a Fisteos, “pechouse tanto a nebra que houbo que poñe-lo auto a doce por hora”.

Nós non temos nebra. Cando pasamos por Fisteos o sol cae como sabe facelo en Quiroga. Non paramos porque a nosa meta é Bustelo de Fisteos, un pouco máis arriba.

En Bustelo fixéronse escenas de Sempre Xonxa, a película de Chano Piñeiro. Daquela, en 1988, eran quince almas. Hoxe, ou son cinco, ou son tres, segundo as fontes.

Camiñamos por entre as casas, a maioría pechadas, e veñen a noso encontro tres cans; un ladrador e dous que se achegan cheos de garatuxas. Os cans certifican que o home aínda non desapareceu por completo.

Minutos despois dos cans, unha moto emerxe a gran velocidade de non sei onde.

_Se estiveramos en Italia _ di o Xocas _, sería a moto de Fellini en Amarcord.

Durante bastante tempo escoitamos o motor do vehículo perdéndose polas árbores, ata que volve ao aire o canto dos paxaros.

_Cando Chano fala coa xente de Bustelo, días antes de rodar, descobre que a principal preocupación de todos eles é que, cando remate a rodaxe, todo quede como estaba antes de chegar a cinematografía.

_Lóxico. A ninguén lle agrada que lle revolvan as cousas. ¿E como as deixan eles?

_Supoño que ben. Entre outras cousas, Chano era un home formal e ordenado.

_¿Cantos anos ten cando morre?

_Menos de corenta.

_Máis. Aposto unha cea de chocos, luras e chipiróns a que ten máis.

_Xa. E logo, a ver quen cobra a aposta, como pasou cando xogastes por ver se os estudantes de Lugo levan uniforme, ou non.

_¿E o levan?

_Aínda non o averiguamos. Teñen días.

Nas “Historias que ninguén cre”, Fole di que antes de chegar a Fisteos, “pechouse tanto a nebra que houbo que poñe-lo auto a doce por hora”.

Nós non temos nebra. Cando pasamos por Fisteos o sol cae como sabe facelo en Quiroga. Non paramos porque a nosa meta é Bustelo de Fisteos, un pouco máis arriba.

En Bustelo fixéronse escenas de Sempre Xonxa, a película de Chano Piñeiro. Daquela, en 1988, eran quince almas. Hoxe, ou son cinco, ou son tres, segundo as fontes.

Camiñamos por entre as casas, a maioría pechadas, e veñen a noso encontro tres cans; un ladrador e dous que se achegan cheos de garatuxas. Os cans certifican que o home aínda non desapareceu por completo.

Minutos despois dos cans, unha moto emerxe a gran velocidade de non sei onde.

_Se estiveramos en Italia _ di o Xocas _, sería a moto de Fellini en Amarcord.

Durante bastante tempo escoitamos o motor do vehículo perdéndose polas árbores, ata que volve ao aire o canto dos paxaros.

_Cando Chano fala coa xente de Bustelo, días antes de rodar, descobre que a principal preocupación de todos eles é que, cando remate a rodaxe, todo quede como estaba antes de chegar a cinematografía.

_Lóxico. A ninguén lle agrada que lle revolvan as cousas. ¿E como as deixan eles?

_Supoño que ben. Entre outras cousas, Chano era un home formal e ordenado.

_¿Cantos anos ten cando morre?

_Menos de corenta.

_Máis. Aposto unha cea de chocos, luras e chipiróns a que ten máis.

_Xa. E logo, a ver quen cobra a aposta, como pasou cando xogastes por ver se os estudantes de Lugo levan uniforme, ou non.

_¿E o levan?

_Aínda non o averiguamos. Teñen días.

 

O Cartel de Chano

A Volta a Galicia: 25/ A molladura de Monforte

Miércoles, 26 de Mayo, 2010


Góngora, no Mont Forte

Xa no picouto da cidade, o historiador toma a palabra e di ao resto dos científicos:

_San Vicente, a torre, o mosterio, o parador, o Pino, o pazo, o pináculo, o Monforte histórico e monumental leva hoxe a dirección postal de Praza de Luis de Góngora, que foi un dos escritores protexidos do VII conde de Lemos…

_…e da súa muller, dona Catalina da Cerda, con perdón _ malmetín eu por aquilo de presumir do pouco que un sabe.

_En efecto, Pelúdez _ sorprendeuse o gachó _. ¿Como é que coñece tan ben a historia de Monforte?

_Non teño nin idea. A historia de Monforte non a saben nin Hermida Balado, Germán Vázquez e o Lois Diéguez xuntos, así que eu, moito menos. O que si podo repetir, de telo escoitado, coido que ao Manuel María, é o motivo polo que o Góngora fai un poema tremebundo contra Galicia.

_Non está constatado que sexa seu _ volve o historiador.

_Bo, pois daquela será meu _ espeteille de súpeto.

_É igual, Pelúdez; conte o que sexa.

_O caso é que Góngora pasa uns días en Monforte grazas á xenerosidade dos condes e como queira que a muller ía moitas tardes de paseo en barca polo Cabe, o poeta participa tamén nunha desas excursións, que segundo Arias Sanjurjo, ocultan as visitas que Catalina fai a unha meiga de Distriz, pola teima de embarrigar.

_Nada imposible, daquela.

_Entón, como os excursionista teñen que pisar no río para pasar por entre algunhas rochas do baixo que viña, baixa Góngora, esbara no verdello e cae nas augas do Cabe con toda a roupa que leva posta. As risadas dos outros sábenlle a corno queimado e aos poucos días escribe eses versos onde di que as mulleres galegas son “de anchos culiseos, tetas de vacas, piernas de correos”.

_¡Imposible! ¡Non o houbera consentido Catalina da Cerda! _ berra o historiador.

_Non sei. Fala coa Aído.

Catalina

A Volta a Galicia: 24/ O retablo de Moure

Lunes, 24 de Mayo, 2010

O Escorial galego

Cando xa parecía que os días seguintes estariamos na Mariña lucense, ao director deulle por dicir o contrario:

_Veña, que hai que chegar a Monforte a boa hora.

Terase visto un cu de peor asento. Pois nada, collemos os trastos e metímonos no corpo máis de cento cincuenta quilómetros, que digo eu, é cousa de mirarse.

O tipo tiña unha cita no colexio da Compañía, ou sexa, da Nosa Señora da Antigua, dos Escolapios, do Cardenal, do Escorial de Galicia. Por nomes non ha ser.

Ía unha calor que fundía as pedras. Propuxen arrefecer a gorxa cuns groliños, aínda que fosen de auga fresca, pero fixéronme o mesmo caso que aos pitagóricos, ningún.

Había que traballar e máis nada, porque ás once ían misar e tiñamos que ter rematadas as fotos antes de que saíra o señor cura ao altar que está diante do retablo de Moure. Por certo que eu apampei co retablo.

_Fíxese alí na dereita _ díxome a Sabela _, ¿non ve que hai un gaiteiro? E aquela outra é a condesa Ildara da que escribe o Vicetto.

_Xa vexo, xa. O pobre Moure debeu traballar arreo coma nós, sen reparar en sábados e domingos.

Logo fomos ao fondo, a unha das capelas onde está a copia que queda do cadro de Van der Goes, A Epifanía.

_Algo oín falar da venda deste cadro. Que se lles saíra moi barato aos alemáns, que se o conde de Romanones se fixo o xordo, que se foi con nocturnidade…

_Pois xa sabe bastante, Pelúdez. Déixeo como está, non vaia ser que tamén arramplen coa copia polo mesmo prezo.

O crego sae da sancristía no mesmo momento no que nós fuximos pola porta. E non por escapar da misa, senón porque o director xa tiña outro destino na recámara.

_¡Stajanovista! _ bérrolle eu baixiño pra que non escoite.

Copia fotográfica da copia da Adoración dos Reis, de Hugo van der Goes

A Volta a Galicia: 23/ No Souto da Retorta

Sábado, 22 de Mayo, 2010

O pé do Avó

Fixemos unha redonda polo Valadouro, Cervo e Xove, antes de volver a Viveiro, onde quedaramos con Juan Carlos Neira Brochs. En todas as paradas víñanme recendos de mocidade.

En Xove comprimentamos a don Tomás Mariño Pardo, un galego a quen lle deu por pensar que o destino do home era voar moitos metros por riba da terra.

_Chamáronlle de todo, e xa ven… agora os tolos somos os que preguntamos polo Mariño.

No Heraldo de Vivero agarda por nós Juan Carlos Neira e o seu equipo.

_Temos entendido que Mariño publica no Heraldo o seu “Proyecto acerca de la navegación aérea”.

_Así foi _ dí Juan Carlos _. ¿Non lle acusarán do accidente do Túpolev?

_Non, home non. Vimos tras das súas pegadas porque se Tomás Mariño soubo da aviación antes que os irmáns Wright, tamén puido averiguar o xeito de vivir do aire antes que algún dos políticos actuais, deses que pensan que o diñeiro é un papel que curtan todos os días na Fábrica da Moeda.

Falamos de catro ou cinco cousas máis e saímos cara a Chavín, pois quedaramos co Avó no Souto da Retorta.

Despois de camiñar un bo treito nunha paisaxe tan fermosa como salvaxe, unha das dúas Sabelas que veñen cando nós nas viaxes, di:

_Aí está o Avó.

E eu, veña a mirar a un lado e a outro, e non vía máis que eucarlitos, algún deles tan enorme como as torres de Florentino.

_Síntóo, Sabela, pero eu non vexo ningún avó.

_Pelúdez, o Avó é esa árbore que ten de diante das napias. ¡Esa que mide máis de 60 metros, e que é… ¡a máis alta de España!

_¡Coño! ¡Pois ter advertido antes, que cáseque a piso!

O Landro baixa con forza. Alguén di que o Souto lle lembra ao Paseo dos Namorados. O reloxo marca as dez. Aínda hai luz.

A Retorta, co fondo de Barro-Chavín